Zielona energia pozyskiwana z elektrowni wodnych pozwala zmniejszyć emisję CO2 do atmosfery, zmniejszyć zużycie topniejących paliw kopalnych i zredukować koszty wytwarzania energii. Jest to źródło 30% energii pozyskiwanej na świecie.
W Polsce stanowi to zaledwie 2%. Po II wojnie światowej doszło bowiem do likwidacji i niszczenia większości z hydroinstalacji na rzecz spalania węgla.
Zalety elektrowni wodnych
Poza oczywistymi zaletami z punktu widzenia ekologii (czyste powietrze, ograniczenie emisji CO2 i zmniejszenie efektu cieplarnianego) inwestycje w hydroenergetykę niosą także inne zalety. Jest to przede wszystkim niższy koszt eksploatacji, co skutkuje mniejszymi kosztami wytwarzania prądu (aż do 8 razy) i, w konsekwencji, niższymi rachunkami za energię. Przyczynić się to może do wzmocnienia ekonomicznego okolicy zaopatrywanej w zieloną energię – zakłady produkcyjne oraz przetwórcze będą chętniej wybierały tę lokalizację, na której zaoszczędzą. Zbiorniki powstałe przy instalacjach hydroenergetycznych, pełnią dodatkowo funkcję zbiorników retencyjnych, gromadzących bądź uwalniających wodę, w zależności od potrzeby. Mogą ponadto być źródłem wody pitnej dla okolicy.
Przyjrzyjmy się zatem zaletom elektrowni wodnych:
- tworzenie zbiorników magazynujących wody powierzchniowe i gruntowe;
- wykorzystanie niewyczerpalnego źródła energii odnawialnej do produkcji czystej ekologicznie energii;
- redukcja emisji szkodliwych substancji do atmosfery przez ograniczenie zużycia kopalnych surowców energetycznych jak również umożliwienie dywersyfikacji dostaw energii;
- zużywanie niewielkich ilości energii na potrzeby własne;
- stosunkowo długi czas wykorzystania w ciągu roku mocy instalowanej;
- niewielki poziom pracochłonności – przy pełnej automatyzacji są praktycznie bezobsługowe, do ich obsługi wystarcza sporadyczny nadzór techniczny;
- regularny monitoring jakości i stanu wody;
- różnicowanie ekosystemów występujących na obszarze otaczającym siłownię wodną, w tym w obrębie stopnia wodnego i cofki;
- oczyszczanie wody z nieczystości stałych dzięki zastosowaniu krat;
- konserwacja brzegów rzek, zarówno w rejonie cofki, jazów i dolnej wody elektrowni;
- utrzymanie w sprawności technicznej i eksploatacyjnej stopni wodnych, jazów, kanałów, przepławek itp. (odpowiedzialni są za to właściciele elektrowni przez co znacznie odciąża w tym zakresie Skarb Państwa);
- utrzymanie punktów czerpania wody i związanych z nimi dróg dojazdowych oraz współuczestniczenie w akcjach przeciwpożarowych;
- przyspieszanie procesu samooczyszczania wody dzięki jej natlenianiu przez turbiny;
- tworzenie nowych miejsc pracy dla rodzimych producentów urządzeń MEW jak i lokalnych społeczności w agroturystyce, eksploatacji i konserwacji zarówno urządzeń MEW jak i brzegów rzek, zbiorników i urządzeń wodnych;
- wpływ na utrzymywanie silnych więzi kulturowych i emocjonalnych lokalnych środowisk wokół starych siłowni wodnych;
- ochrona zabytków poprzez odbudowę i konserwację budowli hydrotechnicznych, budynków związanych z siłowniami wodnymi, eksploatację lub ochronę urządzeń technicznych MEW, tworzenie na bazie siłowni wodnych muzeów i skansenów;
- poprawa parametrów sieci elektroenergetycznych na tzw. końcówkach mocy, oraz obniżenie kosztów modernizacji sieci elektroenergetycznych;
- obniżenie strat związanych z przesyłem energii elektrycznej;
- możliwość odzysku energii w instalacjach kanalizacyjnych, wodociągowych (turbina zamiast reduktora ciśnienia).
Wady instalacji wodnych
Dość kłopotliwe dla środowiska i mieszkańców są zwłaszcza duże elektrownie. Zajmują one bowiem spore obszary leśne i rolnicze, ingerując w środowisko (zmuszając np. liczne gatunki zwierząt do opuszczenia terenu). Z budową dużych elektrowni wodnych związany jest także problem wywłaszczania i przemieszczania ludzi zamieszkujących dane tereny. Następuje poza tym zmiana struktury biologicznej w rzekach oraz, widoczna po kilku latach, zmiana klimatyczna. Dlatego warto budować mniejsze i dużo tańsze obiekty, które nie wpływają tak znacząco na środowisko i mieszkańców, jak duże instalacje.
Oto wady hydroenergetyki:
- przerywanie ciągłości morfologicznej rzeki (elektrownie bez przepławek);
- przesiedlenia ludności związane z budową zbiorników wodnych, zajmujących znaczne obszary osiedli i terenów rolniczych;
- zmiany w budowie hydrologicznej (podnoszenie poziomu wód gruntowych przed zaporą i obniżanie go za zaporą);
- zamulanie zbiornika i erozji brzegów prowadzi do pogorszenia warunków samooczyszczania się płynących wód i odtlenienia wody;
- możliwy ujemny wpływ na lokalne warunki klimatyczne;
- emisja hałasu w trakcie eksploatacji;
- możliwe skutki wtórne w postaci pękania stopni wodnych i katastrof wodnych;
- zmiany krajobrazu;
- uszkodzenia ichtiofauny na skute pracy turbin wodnych.