Ogród w stylu japońskim pełnymi garściami czerpie z natury. Nie pozwala sobie jednak na kopiowanie jej i wychodzenie przed szereg. To krajobraz w miniaturze, który właściciel odpowiednio dużej powierzchni może mieć na wyciągnięcie ręki. Przy czym należy podkreślić, że ten styl ogrodowy sprawdzi się jedynie w przypadku zapalonych ogrodników, miłośników roślin i ich pielęgnacji. Duże znaczenie w aranżacji takiego ogrodu ma nawiązanie do tradycji buddyjskiej i tak ważna dla japońskiej kultury symbolika. Tutaj nie ma miejsca na przypadkowość.
Większość z nas kojarzy japoński ogród z bambusami, drzewkami bonsai, kwitnącymi wiśniami i obecnością wody. Jednak to coś więcej. Jego moc wyraża się poprzez energię poszczególnych elementów – kamieni, wody, roślin – ciszę, która sprzyja kontemplacji i filozofię, przynoszącą spokój. Zasady projektowania ogrodów japońskich są nierozerwalnie połączone z filozofią i religią (shintoizm, buddyzm, taoizm). Podążając ścieżką bogów, zrozumiemy, dlaczego strumień powinien mieć swoje źródło w północnej części ogrodu, a prostą alejkę spotkamy tam, gdzie słońce zachodzi.
Wpływ mitologii chińskiej i symbolika ważna przy projektowaniu
Japończycy, tworząc swój styl, wzorowali się na ogrodach chińskich. Przejęli z nich wiele elementów i dostosowali do własnych potrzeb. Widać tutaj szczególne oddziaływanie mitologii shijn-setsu, według której cztery strony świata miały różne znaczenia i były rządzone przez cztery bóstwa.
- Genbu – mroczny rycerz jest uosobieniem północnej części nieba, dlatego w północnej części ogrodu umieszcza się ciemną skałę – czarny bazalt. Genbu może być symbolizowany w ogrodzie przez górę np. ze źródełkiem.
- Suzaku – związany z południową częścią nieba, kojarzy się z mitycznym czerwonym ptakiem, który symbolizuje ocean, a także z ogniem, latem i kolorem czerwonym. Ogrodowym symbolem Suzaku jest staw (jezioro) w południowej części ogrodu.
- Seiryū – nierozerwalnie związany ze wschodnią częścią nieba, kojarzy się z mitycznym niebieskim smokiem, wiosną, którą symbolizuje rzeka i drewnem. Na wschodzie ogrodu japońskiego powinien płynąć strumień, mający swe źródło na północy i wpadający do jeziora na południu.
- Byakko – uosabia zachodnią część nieba i kojarzy się z mitycznym białym tygrysem, który symbolizuje drogę na zachód, jesienią, kolorem białym i metalem. W zachodniej części ogrodu japońskiego powinna znaleźć się szeroka, prosta alejka.
Najpopularniejsze rośliny w japońskich ogrodach
Rośliny w ogrodzie japońskim powinny sprawiać wrażenie rosnących dziko, a sam ogród naturalnego składnika przyrody, który istnieje od lat. W pielęgnacji ważne jest wyczucie, ponieważ praca ludzka włożona w zaprojektowanie ogrodu powinna być niezauważalna. Wybór roślin również wiąże się z symboliką pór roku.
- Wiosna – azalie i kamelie.
- Lato – trzykrotki i kosaćce.
- Jesień – przebarwiające się klony palmowe.
- Zima – rośliny zimozielone (nie zrzucają liści na zimę): bukszpan, ostrokrzew, ligustr pospolity, sosny drobnokwiatowe, japońskie oraz czarne (sosny symbolizują również długowieczność i trwałość).
Ilość zastosowanych gatunków powinna być ograniczona. Choć drzewa są ważnym elementem ogrodu, powinniśmy ograniczyć się do maksymalnie trzech. Ponadto należy wybierać niewielkie, wręcz karłowate odmiany. Dotyczy to również krzewów. Najbardziej charakterystyczne są specjalnie formowane sosny, jałowce i inne, odpowiednio powyginane iglaste gatunki, które kształtem przypominają bonsai. Warte uwagi są japońskie wiśnie i śliwy, klony palmowe, a ponadto cyprysy i świerki. W przypadku małej powierzchni ogrodowej możemy postawić japońskie sosny bonsai i inne małe rośliny. Odpowiednio przycięte krzewy będą kontrastować z trawnikami. Dobrym wyborem będą azalie, piwonie, derenie i ciemierniki, które należy sadzić oszczędnie. W japońskim ogrodzie spotykamy omszałe głazy, które powstają w sposób naturalny, poddane działaniu wielu czynników atmosferycznych. Można jednak wprowadzić mech do ogrodu celowo, by stworzyć mszyste powierzchnie pomiędzy kwiatami. Ogród japoński to dokładnie przemyślana kompozycja, która zapewnia obserwatorowi i użytkownikowi wiele doznań wizualnych o każdej porze roku.
Cechy ogrodu japońskiego – dobór elementów
Ogród japoński cechuje powściągliwa prostota i staranność wykonania, a także pełna harmonia miejscami przełamana asymetrią, naśladującą tę w naturze. Częstym zabiegiem aranżacyjnym jest zróżnicowanie rzeźby terenu, wprowadzenie strumieni i stawów oraz odpowiednie wykorzystanie kamieni i roślin. Wypełniające przestrzeń kamienie symbolizują zwierzęta i bóstwa nieba, ukazują wieczność i stabilność. Woda jest symbolem życia, wnosi ruch, dynamikę i ożywienie. Z kolei rośliny są dopełnieniem całości. Wśród nich dominuje kolor zielony. Kolorowe kwiaty powinny stanowić pojedyncze akcenty. Zarówno elementy roślinne, jak i dekoracyjne muszą występować nieparzyście (asymetria w przyrodzie). Równowagę zapewnia połączenie linii prostych, symbolizujących spokój i napięcie oraz linii krzywych, neutralizujących napięcia kompozycyjne. Naturalne elementy jak kamień, woda, rośliny i metal możemy łączyć na różne sposoby. Jeśli nie mamy miejsca na wodospad lub sadzawkę, możemy zastąpić je japońską studnią lub fontanną. Doskonałą ozdobą zbiorników wodnych są karpie koi – kolorowe rybki dostępne w wielu odmianach, różniących się kolorem oraz układem plam i łusek.
Typy japońskich ogrodów
Tsukiyama (ogród wzgórzowy) – w wolnym tłumaczeniu „miniaturowe, sztuczne wzgórze”. Posiada małe pagórki i kamienie, które symbolizują góry oraz stawy nawiązujące do mórz i jezior. To miejsce przedstawiające wszystkie aspekty natury, które dzięki swojej konstrukcji i niepowtarzalnemu klimatowi, ma bardzo dobry wpływ na człowieka, relaksując i odprężając go. Najbardziej znane ogrody tego typu to ogrody wokół Srebrnego i Złotego Pawilonu w Kioto.
Karesansui (ogród kamienny) – ogród „suchego krajobrazu” z głazów, okruchów skał i mchu. Na jego styl wpływ miały idee zen. Jego architektura podkreśla dominację cywilizacji nad naturą. Praktycznie nie znajdziemy tam roślinności. Występują sporadycznie jako dodatek do żwiru i kamieni. Ten rodzaj ogrodu nawiązuje do naturalnego krajobrazu w sposób bardziej abstrakcyjny – bardziej niż same elementy ważna jest pustka pomiędzy nimi. Woda ukazana jest symbolicznie za pomocą żwiru i piasku. Grabienie imituje uderzające o brzeg fale. Głazy odpowiadają prawdziwym wyspom. Ogród tsukiyama zwykle jest asymetryczny, zaprojektowany tak, by podziwiać go z określonego miejsca, najczęściej z werandy. Najpopularniejszy ogród tego typu mieści się przy świątyni zen w Kioto.
Ogród herbaciany (zwany roji lub chaniwa) – cechuje się intymnością i zapewnia odwiedzającym możliwość komfortowego relaksu na łonie natury. Ich podstawową funkcją jest stworzenie miejsca do odprawiania rytuału parzenia herbaty. Przed herbaciarnią znajduje się miednica, w której goście mogą się obmyć przed ceremonią. Pierwotnie ogrody herbaciane powstawały przy klasztorach buddyjskich zen, gdzie picie herbaty stanowiło ważną część praktyk medytacyjnych. Następnie zaczęły towarzyszyć pałacom możnowładców, aby w czasach współczesnych przenieść się w okolice domów.
Podsumowanie
Przystępując do projektowania ogrodu japońskiego, trzeba mieć świadomość, że bez zrozumienia prawd i filozofii oraz zasad, jakimi kierują się Japończycy, odtworzenie ducha prawdziwego ogrodu z Kraju Kwitnącej Wiśni nie będzie możliwe. Każdy element ogrodu powinien mieć unikalne znaczenie, łączyć się ze sobą i zapewniać poczucie obcowania z naturą. Przeszkodą w projektowaniu ogrodu może być również brak specjalistycznej wiedzy na temat warunków uprawy roślin i ich pielęgnacji. Jeśli nie chcecie przeklinać chwili, w której podjęliście decyzję o samodzielnym zaaranżowaniu tak wymagającego ogrodu, warto zwrócić się o pomoc do architekta krajobrazu.
M.Ś.
0 komentarzy