Odnawialne źródła energii – to musisz wiedzieć – OZE FAQ

Odnawialne źródła energii – OZE – cieszą się coraz większym zainteresowaniem w Polsce. Na takie rozwiązania decydują się nie tylko samorządy lokalne i przedsiębiorstwa dostarczające energię, ale również prywatni inwestorzy – osoby, które chcą zastosować takie rozwiązania dla swoich indywidualnych potrzeb.

Unia Europejska oraz polscy politycy kładą duży nacisk na jak największe stosowanie OZE. Oto najczęściej zadawane pytania dotyczące odnawialnych źródeł energii oraz odpowiedzi na nie.

OZE – co to właściwie oznacza?

OZE to skrótowiec od słów: odnawialne źródła energii. Odnawialnymi źródłami energii nazywamy takie źródła energii, których wykorzystywanie nie jest związane z długotrwałym ich deficytem, gdyż ich zasób odnawia się w relatywnie krótkim czasie. Innymi nazwami, z którymi można się spotkać to surowce odnawialne lub niewyczerpywalne źródła energii.

Jakie są rodzaje OZE?

Wśród odnawialnych źródeł energii wymienia się:

• słońce;
• wiatr;
• biomasa, biogaz, biopłyny i biopaliwa;
• energia hydrotermalna (woda, w tym rzeki, pływy oraz fale morskie);
• energia geotermalna (ciepło pozyskane z ziemi);
• energia aerotermalna (pozyskiwana z powietrza);
• energia jądrowa w zamkniętym cyklu paliwowym.

Co jest przeciwieństwem OZE?

Przeciwieństwo odnawialnych źródeł energii to nieodnawialne źródła energii, innymi słowy wyczerpywalne Są to takie źródła, których zasoby odtwarzają się bardzo powoli bądź wcale. Wśród nich wymienia się:

• ropa naftowa;
• gaz ziemny;
• węgiel;
• uran pozyskiwany z kopalin.

Jaka jest dostępność odnawialnych źródeł energii?

Najobfitszym źródłem energii odnawialnej, z którym mamy do czynienia jest energia słoneczna. Do powierzchni naszej planety dociera około 86 petawatów mocy, co stanowi około 5000 razy więcej, niż wynosi zapotrzebowanie całej ludzkości.

Z kolei w moc wiatrów zamienia się około 1% mocy promieniowania słońca. Oznacza to, iż sumaryczna moc wiatrów na Ziemi wynosi około 870 terawatów, co z kolei stanowi niemal 50 razy więcej niż zapotrzebowanie całej ludzkości.

Część mocy słońca wywołuje również parowanie wody, a ta następnie spada na powierzchnię Ziemi w postaci opadów oraz tworzy rzeki. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż moc rzek, która jest możliwa do wykorzystania do generowania energii, wynosi szacunkowo około 7,2 terawata, co z kolei stanowi około 40% zapotrzebowania ludzkości.

Energia geotermalna – kolejne z odnawialnych źródeł energii – jest generowana poprzez rozpad radioaktywnych izotopów znajdujących się we wnętrzu Ziemi. Szacuje się, że jej całkowita moc wynosi około 32 terawatów, czyli jest w stanie zaspokoić prawie dwukrotnie więcej zapotrzebowania niż cała ludzkość świata.

Jednak bardzo duży wpływ na realne wykorzystanie OZE ma ich koncentracja. Pomimo tego, że najobfitszym źródłem energii jest energia słoneczna, to jest ona jednocześnie najbardziej rozproszona. 1 m² powierzchni oświetlonej słońcem w zenicie jest w stanie otrzymać maksymalnie około 1 kilowata energii. Z kolei energia wiatru może być dużo bardziej skoncentrowana. Jedna turbina wiatrowa jest w stanie osiągać moc nawet kilku megawatów. Natomiast elektrownie wodne, które wykorzystują wodę spływającą ze sporego obszaru, są w stanie wytwarzać moc rzędu gigawatów.

Czy energia jądrowa jest odnawialnym źródłem energii?

Energia jądrowa, jako że wykorzystuje nieodnawialne paliwo – uran, nie jest formalnie co do zasady sklasyfikowana jako źródło odnawialne. Jest tu jednak wyjątek, a mianowicie energia jądrowa, która produkowana jest w zamkniętym cyklu paliwowym, który obejmuje recykling odpadów jądrowych w reaktorach typu FBR (to tzw. reaktor prędki powielający).

Jednak instytucje publiczne, takie jak np. Międzynarodowa Agencja Energii czy Unia Europejska, nie zaliczają formalnie energii jądrowej do odnawialnych źródeł energii. To zaś wynika z niewielkiego rozpowszechnienia wspomnianej technologii reaktorów powielających.

Czy gaz ziemny stanowi OZE?

Nie gaz ziemny nie jest zaliczany do odnawialnych źródeł energii. Jest on zaliczany do wyczerpywalnych (nieodnawialnych) źródeł energii.

Dlaczego Unia Europejska zalicza gaz ziemny i energię jądrową do energii zielonej?

Komisja Europejska zadecydowała, iż elektrownie, których podstawowe paliwo stanowi gaz ziemny, mogą być uznawane za wytwórców zielonej energii. To z kolei oznacza, że wraz z energią jądrową mogą być zaliczane do zrównoważonych inwestycji.

Podstawowe ramy tych wytycznych przyjęto w czerwcu 2020 roku. Uznano w nich, iż działalność gospodarcza musi przyczyniać się do realizacji jednego z sześciu celów środowiskowych UE, a w tym do łagodzenia zmiany klimatu. Unia Europejska potrzebowała czasu do grudnia 2021 roku, by sfinalizować zasady techniczne, które definiują zrównoważone inwestycje. Uzależnione od gazu kraje Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej, a także pro-jądrowa Francja oraz firmy naftowe lobbowały, aby gaz ziemny oraz energia jądrowa znalazły się w wytycznych. Aby więc przełamać impas, osiągnięty został kompromis. Elektrownie gazowe, które do 31 grudnia 2030 roku uzyskają pozwolenie i będą przy tym emitować gazy cieplarniane w wysokości, która odpowiada 270 g CO2 na każdą kilowatogodzinę (kWh) energii elektrycznej, będą uznane jako zrównoważone.

Firmy, które obsługują takie elektrownie muszą przedstawić plan mający wykazać, iż do 31 grudnia 2035 roku całkowicie przestawią się z gazu ziemnego na paliwa niskoemisyjne albo odnawialne źródła energii. Ma to na celu dekarbonizację energetyki, gdyż kraje UE, które są uzależnione od węgla przestawią się na gaz ziemny, co z kolei obniży ich ogólną emisję.

Jak wyglądają kwestie prawne OZE w Polsce?

W ustawie Prawo energetyczne odnawialne źródła energii zostały zdefiniowano jako:

„źródła wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych”.

Jak wygląda wykorzystanie OZE w Polsce?

W dalszym ciągu głównym źródłem energii w Polsce jest węgiel. Choć udział OZE w produkcji energii w naszym kraju rośnie, to jednak dosyć powoli. Warto zaznaczyć iż w 2019 roku udział OZE wynosił 12%, a już w roku 2020 17%, a w 2021 roku rozkład ten wyglądał podobnie jak w poprzednim. Zmiany na korzyść są w dużym stopniu spowodowane prywatnymi inwestycjami, natomiast pewien zastój z problemami związanymi z pandemią.

Oto jak wygląda struktura pozyskania energii z poszczególnych źródeł odnawialnych w Polsce:

• biopaliwa stałe 65,56%;
• energia wiatru 13,72%;
• biopaliwa ciekłe 10,36%;
• biogaz 3,15%;
• pompy ciepła 2,69%;
• energia wody 1,78%;
• energia słoneczna 1,40%;
• odpady komunalne 1,08%;
• energia geotermalna 0,26%.

Jakie są zalety OZE?

Do najważniejszych zalet, jakimi charakteryzują się odnawialne źródła energii zalicza się:

• zastosowanie OZE pozwala w dużym stopniu obniżać rachunki za prąd;
• energia słońca lub wiatru jest nieskończona i darmowa, w przypadku mniej słonecznych czy bezwietrznych dni, można korzystać z energii pochodzącej z magazynów energii;
• w porównaniu z wyczerpywalnymi źródłami energii, źródła odnawialne są dużo bardziej wydajne;
• OZE to rozwiązanie ekologiczne, przy ich eksploatacji nie dochodzi do emisji żadnych pyłów, gazów cieplarnianych czy metali ciężkich do atmosfery, pomagają dbać o klimat oraz środowisko, A to bardzo istotne w kontekście zmian klimatu, z którymi mamy do czynienia, inwestując w OZE można już teraz zadbać o środowisko i o przyszłe pokolenia;
• urządzenia służące do ogrzewania domu przy użyciu energii pochodzącej z OZE, są dużo bezpieczniejsze od tradycyjnych kotłów – nie grożą wybuchem, a ponadto są praktycznie bezawaryjne;
• liczne dofinansowania sprawiają, że koszty zakupu i montażu rozwiązać OZE są coraz niższe, to zaś sprawia, że coraz więcej gospodarstw domowych może sobie pozwolić na takie inwestycje;
• produkując energię z OZE, istnieje możliwość uniezależnienia się od dużych koncernów.

Jakie są wady OZE?

Wśród najważniejszych wad odnawialnych źródeł energii wymienić należy:

• stosunkowo wysokie koszty inwestycji w OZE – to może zniechęcać, lecz należy pamiętać o licznych programach rządowych, których celem jest dofinansowanie inwestycji w OZE;
• na zwrot kosztów, które trzeba ponieść na zakup oraz montaż OZE, należy czekać kilka lat;
• nie wszystkie odnawialne źródła energii to rozwiązania, które są w pełni ekologiczne, np. do pozyskania energii wodnej z elektrowni zaporowej, potrzeba wybudować zaporę, a ta ingeruje w krajobraz oraz w ekosystem;
• elektrownie wiatrowe są dosyć trudne w utylizacji;
• w wielu przypadkach problemem może stanowić brak odpowiednich warunków pogodowych np. pochmurne niebo lub bezwietrzna pogoda;
• infrastruktura do pozyskiwania OZE zajmuje często duże obszary;
• same procesy wytwarzania, a także utylizacji paneli PV, są szkodliwe dla środowiska.

Jakie są dofinansowanie i ulgi na OZE w Polsce?

Dla osób prywatnych oraz przedsiębiorstw, które planują inwestycję w odnawialne źródła energii, dostępnych jest w Polsce wiele korzystnych rozwiązań ekonomicznych w postaci dopłat, dofinansowań, czy ulg:

• Program Mój Prąd 4.0;
• Program Czyste Powietrze;
• Program Moje Ciepło;
• Program Mój Elektryk;
• Program Stop Smog;
• Ulga termomodernizacyjna;
• Premia termomodernizacyjna;
• Program Moja Woda;
• Program Energia Plus;
• Gwarancja Biznesmax;
• Program Agroenergia;
• Program Priorytetowy “OA – Ochrona Atmosfery” dla województwa świętokrzyskiego;
• Wsparcie przedsiębiorstw w zakresie energetyki – REACT-EU (RPO Lubelskie) w województwie lubelskim;
• Poprawa jakości powietrza poprzez wymianę źródeł ciepła w budynkach wielorodzinnych – pilotaż na obszarze województwa zachodniopomorskiego;
• Dotacja Warszawska w województwie mazowieckim;
• Poprawa jakości powietrza w najbardziej zanieczyszczonych gminach – pilotaż w gminie Pszczyna;
• Poprawa jakości powietrza poprzez wymianę źródeł ciepła w budynkach wielorodzinnych – pilotaż na obszarze województwa dolnośląskiego;
• EKO – KLIMAT Woda – powietrze, ziemia w województwie kujawsko-pomorskim.